التهاب پريکارد (پريکارديت pericarditis) درواقع عکس‌العملي نسـبت به بيــماري، صــدمــه يا نابساماني ‌التهابي است که پريکارد را گرفتار کرده‌است. آب‌آوردن آبشامه‌ي قلب غالباً شناسه‌ي ‌اين عکس‌العمل التهابي است.

‏همچنين ممکن‌است آب‌آوردن آبشامه‌ي قلب وقتي اتفاق افتد که راه جريان يافتن مايعات پريکارد مسدود شده باشد يا وقتي خون درون پريکارد انباشته شده باشد. هنوز معلوم نيست چرا بعضي بيماري‌ها در ايجاد افيوژن پريکارد شرکت دارند و نيز گاهي علت اين بيماري را نمي‌توان مشخص کرد.

• عفونت‌هاي ويروسي، باکتريايي، قارچي يا انگلي
• التهاب پريکارد به‌علل نامعلوم (پريکارديت ايديوپاتيک idiopathic pericarditis)
• التهاب پريکارد به دنبال جراحي قلب يا حمله‌ي قلبي (سندرم درسيه Dressier’s syndrome)
• نابساماني‌هاي اتوايمون مانند آرتريت روماتوئيد يا لپوس
• وجود مواد زايد درخون به‌علت نارسايي کليه(اورمي Uremia)
• تيروئيد کم‌کار (هيپوتيروئيديسم)
• انتشار سرطان (متاستاز)به‌خصوص سرطان‌ريه، سرطان‌پستان، ملانوم، لوسمي، لنفوم غير‌هوجکيني يا بيماري هوجکين
• سرطان پريکارد يا قلب
• پرتودرماني براي سرطان اگر قلب درميدان پرتو باشد.
• شيمي‌درماني سرطان با داروهايي مانند داکسوروبيسين doxorubicin وسيکلوفسفاميد cyclophosphamide
• ضربه يا زخم فرورونده نزديک قلب
• بعضي داروها ازجمله هيدرالازينhydralazione که براي فشارخون، ايزونيازيد که براي سل وفني‌توئين که براي تشنج صرع به کارمي‌رود.

در پريکارد مقدار محدودي مايع اضافي جاي مي‌گيرد بدون آنکه مشکلي ايجاد شود. لايه‌ي‌دروني پريکارد ازيک لايه‌ي منحصر به فرد ياخته تشکيل شده که به قلب مي‌چسبد. لايه‌ي بيروني ضخيم‌تر است و فقط کمي خاصيت کش‌ساني دارد. وقتي مقدار زيادي مايع در اين فضا جمع مي‌شود، پريکارد به درون و به سمت قلب اتساع مي‌يابد. وقتي افيوژن پريکارد بر قلب فشارمي‌آورد، اتاق‌هاي پمپاژ‌کننده‌ي قلب ديگر به‌طور کامل پر نمي‌شوند و يک ياچند عدد از اين اتاقک‌ها به‌طور ناقص روي هم مي‌خوابند. اين حالت را در‌اصطلاح تامپوناد tamponade مي‌گويند که سبب ضعف گردش خون شده واکسيژن ناکافي به بدن مي‌رساند. درصورت عدم‌درمان، تامپوناد مهلک است.

روش درمان افيوژن پريکارد به مقدار مايع انباشته شده، علت ايجاد آب‌آوردن و کاهش عملکرد قلب به‌علت وارد آمدن فشار برقلب (تامپوناد قلبي) وابسته است. بادرمان زمينه‌يي افيوژن پريکارد غالباً مشکل موجود اصـلاح خواهد شد.

داروهاي کاهنده التهاب:

درصورتي‌که تامپوناد موجود نباشديا تهديد فوري ناشي ازتامپوناد وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است يکي ازداروهاي زير را براي درمان التهاب پريکارد تجويز کند تا التهاب به وجود آورنده‌ي افيوژن پريکارد ازبين برود:

• آسپيرين
• داروهاي ضد‌التهاب غير‌استروئيدي مانند ايندومتاسين يا ايبوپروفن
• کلشيسين

اگر بيمار به اين داروها عکس‌العمل نشان ندهد يا پس‌از درمان موفق به افيوژن راجعه‌ي پريکارد مبتلا شود، ممکن‌است پزشک يک کورتيکوستروئيد مانند پردنيزون تجويز نمايد.

روش‌هاي درماني ديگر:

اگر استفاده از داروهاي ضدالتهاب سبب اصلاح مشکل نشد، اگر تامپوناد ايجاد شد يا اگر احتمال ايجاد تامپوناد موجود بود، احتمالاً کارديولوژيست براي زهکشي مايع يا پيشگيري از انبار شدن مايع، يکي از روش‌هاي زير را توصيه خواهد کرد:

زهکشي مايع. دراين روش،يک سوزن را وارد فضاي پريکارد کرده ويک سر سوزن را به لوله‌يي (کاتتر) متصل مي‌سازند تامايع از پريکارد زهکشي شود. اين رويه را پريکارديوسنتز Pericardiocentsis مي‌نامند. به‌عنوان راهنماي اين کار، پزشک از وسيله‌هاي تصويرسازي (اکوکارديوگرافي يا نوعي تکنولوژي راديوگرافي موسوم به فلوروسکوپي fluoroscopy) استفاده مي‌کند. درطول انجام اين رويه، قلب را با ماشين ECG پايش مي‌کنند. دربسياري موارد براي کمک به پيشگيري از تجمع مجدد مايع، چند روزي سوزن وکاتتر را درفضاي پريکارد قرار مي‌دهند تا اين فضا کاملاً زهکشي شود.

جراحي قلب باز. درصورت وجود خونروي درپريکارد، به‌ويژه اگر به‌علت جراحي قلب اخير يا ساير عوامل ايجاد‌کننده‌ي عارضه باشد، براي زهکشي پريکارد و ترميم صدمه‌ي مربوط به آن، ممکن‌است جراحي قلب باز انجام شود. گاهي، جراح ممکن‌است پريکارد را زهکشي نموده و گذرگاهي ايجاد کند تا در‌صورت لزوم مايع به حفره‌ي شکم زهکشي شده و درآن محل جذب شود.

چسباندن لايه‌ها به يکديگر. با استفاده از رويه‌يي با نام اسکلروز بين پريکاردي intrapericardial sclerosis محلولي درون فضاي ميان دولايه‌ي پريکارد تزريق مي‌شود که اساساً لايه‌ها را به هم مي‌چسباند. درصورتي‌که بيمار دچار افيوژن راجعه‌ي پريکارد باشد يا در‌صورتي‌که افيوژن به‌علت ســرطان ايجاد شده باشد از اين رويه استفاده مي‌شود.

بــرداشتــن پــريکارد. پريکارديکتومي pericardiectomy عبارت از برداشتن تمام يا يک بخش از پريکارد است. اين رويه معمولاً دردرمان افيوژن راجعه‌ي پريکارد به رغم زهکشي با کاتترانجام مي‌شود. بدون پريکارد قلــب مي‌توانــد به خــوبــي انجام وظيفه نمايد.

ممکن‌است مقدار زيادي مايع در پريکارد موجود باشد و بيمار شناسه‌و نشانه‌يي تجربه نکند به خصوص اگر مايع به آهستگي افزايش يافته باشد.

‌در‌صورت بروز نشانه‌هاي افيوژن پريکارد،اين نشانه‌ها به صورت زير خواهند بود:

• کوتاه شدن نفس يا دشواري در نفس کشيدن (تنگي نفس)
• ناراحتي در وقت نفس کشيدن درحالت درازکش (ارتوپنه orthopnea)
• درد قفسه‌ي‌سينه، معمولاً پشت استخوان جناغ‌ يا در‌سمت‌چپ قفسه‌ي‌سينه که وقتي نفس کشيده مي‌شود غالباً بدتر مي‌شود و وقتي بيمار مي‌نشيند، به عکس درازکشيدن، بهتر مي‌شود.
• سـرفه
• تب خفيف
• تندي تپش قلب

غير از هيپوتيروئيدي که يکي از علل پريکارديال افيوژن است، بقيه علل قابل پيشگيري نيستند.