بيماري سلياک‌ (به انگليسي: Coeliac disease) يا اسپروي سلياک يک اختلال خودايمني روده باريک با زمينه ژنتيکي (ارثي) است. در اين بيماري گوارشي پرزهاي روده باريک آسيب مي بيند و در جذب مواد اختلال پيدا مي کند. در صورتي که بيماران مبتلا به سلياک، پروتئيني از دسته گلوتن (gliadin) که در برخي از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوي دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علايم عدم تحمل مي‌شوند. ظاهرا ورود گلوتن به سلول هاي پرزهاي روده موجب پاسخ سيستم ايمني مي‌شود. واکنش التهابي ايجاد شده موجب تحليل پرزهاي روده (villous atrophy) و کاهش فعاليت آنزيم هاي روده خواهد شد. چون بخش عمده‌اي از جذب مواد غذايي در روده در پرزهاي روده انجام مي‌گيرد تخريب پرزها موجب سوء جذب مي‌شود. اغلب موارد بيماري سلياک، ژنتيکي هستند.

بيماري سلياک واگيردار يا سرطاني نيست‌. اين بيماري معمولاً در دوران شيرخوارگي يا اوايل کودکي (دو هفتگي تا يک سالگي‌) آغاز مي‌شود. امکان دارد علايم هنگامي ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهاي حاوي گلوتن مي‌کند. در بزرگسالان، علايم ممکن است به تدريج و در عرض چند ماه يا حتي چند سال پديدار شوند. شيوع سلياک در اروپا يک در پانصد است. دراستان تهران نيز 150 مبتلاي به‌ اين بيماري شناسايي شده‌اند. بيماري سلياک هم‌چنين به نام‌هاي اسپروي غير حاره‌اي و آنتروپاتي حساس به گلوتن هم ناميده مي‌شود.

بيماري سلياک يک بيماري مادرزادي است که به علت عدم تحمل به گلوتن ايجاد مي‌شود. گلوتن پروتئيني است که در اغلب غلات وجود دارد.

بيماري سلياک طيف وسيعي دارد. شايع ترين علائم گوارشي شامل اسهال، نفخ، کاهش وزن، استئاتوره (اسهال چرب) هستند. اسهال چرب، حجيم و رنگ پريده‌ است.

از ديگر علائم اين بيماري خستگي، آسيب به رشد کودک، آتروفي و ضعف عضلاني است. سوءجذب آهن و ويتامين B12 موجب کم خوني، سوء جذب کلسيم و ويتامين D موجب استئوپني، شکستگي هاي پاتولوژيک استخوان و هايپرپاراتيروئيديسم ثانويه مي‌شود.

ساير عوارض بيماري آمنوره، ناباروري، تنگي پيلور، اکيموز و پتشي (کمبود ويتامين K)، ادم و درماتيت هرپتيفورم هستند. شيوع سرطان هاي روده در بيماران مبتلا به سلياک بالا است.

• سابقه خانوادگي ابتلا به بيماري سلياک
• بارداري
• ابتلا به ساير آلرژي‌ها

تشخيص قطعي با نمونه‌برداري ميسر مي‌شود. براي اين کار، نمونه بافتي کوچکي از روده باريک برداشته مي‌شود. امکان دارد سه بار نمونه‌برداري انجام شود. يک بار زماني که گلوتن در رژيم غذايي وجود دارد، يک بار زماني که گلوتن از رژيم غذايي حذف شده است، و دفعه سوم زماني که دوباره گلوتن در رژيم غذايي گنجانده مي‌شود. تنها انتخاب درماني، حذف کردن گلوتن از رژيم غذايي است‌. اساس درمان اين بيماري رژيم غذايي فاقد گلوتن تا پايان عمر است و دوره بهبودي آن با رعايت رژيم غذايي خاص به طور معمول 3 تا 6 ماه که البته در بزرگسالان به 2 سال هم مي‌رسد. بيماران مبتلا به سلياک بايد از مصرف مواد غذايي حاوي گندم، جو، چاودار و برخي حبوبات پرهيز و آرد سيب‌زميني، برنج، عدس، سويا، ذرت و لوبيا را جايگزين آن کنند. بيشتر مبتلايان به سلياک به تخم‌مرغ، شکر و روغن حساسيت‌هاي متفاوتي دارند، از اين رو از مصرف محصولاتي که اين گونه مواد بوفور در آنها به کار رفته نظير انواع سس‌ها خودداري کنيد. مبتلايان بايد از مصرف غذاهاي فرآوردي شده نظير سوسيس، کالباس، ماکاروني، رشته‌فرنگي، قهوه، نسکافه و تمامي شيريني‌جات و کيک‌هايي که در آنها از گلوتن و يا آرد گندم استفاده شده پرهيز کنند. به علت آن که اين گونه بيماران از مصرف غلات و برخي حبوبات محروم هستند بايد براي جبران کمبود ويتامين‌ها و املاح معدني از ميوه‌ها و سبزي‌ها به صورت پخته و تازه، گوشت و لبنيات کم‌چرب، ماهي و برنج بسيار استفاده کنند و روغن‌هاي مايع ذرت، زيتون، کانولا و هسته انگور را جهت پخت و پز به کار برند..