خونريزي دستگاه گوارش (GIB) در اثر صدمه و آسيب موضعي ايجاد مي‌‌شود. اين نوع خونريزي‌‌ها‌ به دو دسته با منشأ فوقاني و تحتاني تقسيم مي‌‌شوند. خون ريزي‌‌ها‌يي که در قسمت اثني عشر به بالا رخ داده باشند، خون ريزي دستگاه گوارش فوقاني (UGIB) نام دارند و اگر محل خونريزي از دوازدهه تا مقعد باشد خونريزي دستگاه گوارشي تحتاني (LGIB) ناميده مي‌‌شود.

زخم‌‌ها‌ معمولا شايع‌ترين دليل خونريزي‌‌ها‌ي معده و دوازدهه (ابتداي روده باريک) هستند که به صورت استفراغ خوني يا ملنا ظاهر مي‌‌شوند. البته بيماري‌‌ها‌ي شقاق و هموروئيد نيز معمولا به علت يبوست ايجاد مي‌‌شوند که باعث خونريزي مقعد مي‌‌شوند. بنابراين طيفي از درمانها‌ وابسته به تشخيص‌‌ها‌ي مختلف وجود دارد که با معاينات و آزمايشات لازم شروع مي‌‌شوند. در بعضي موارد زخم‌‌ها‌ مربوط به ميکروب هليکوباکتر هستند. البته زخم‌‌ها‌ي وابسته به هليکوباکتر روز به روز در حال کاهش است و زخم‌‌ها‌ي مرتبط با مصرف برخي دارو‌ها‌ به خصوص دارو‌ها‌ي ضدالتهابي غيراستروئيدي مثل بروفن و ديکلوفناک و مصرف آسپيرين مشاهده مي‌‌شوند. درصد کمي‌‌ از موارد خونريزي نيز مي‌‌تواند نشانه ا‌ي از وجود تومور‌ها‌ باشد. علاوه بر اين موارد پيدايش واريس‌‌ها‌ي معده و مري نيز مي‌‌توانند علت ديگري براي خونريزي‌‌ها‌ باشند که اقدامات خاص خود را نياز دارند.

خونريزي گوارشي فوقاني به خصوص در موارد ناشي از پارگي واريس مري در بيماران سيروتيک گاه کشنده است و به درمان اورژانسي نياز دارد. بنابراين با بروز علايم گفته شده بايد بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.

براي تشخيص علت خونريزي گوارشي و آگاهي از محل خونريزي ، ابتدا بايد از بيمار شرح حال گرفت و سابقه ي بيماري اش را پرسيد. بايد دانست آيا بيمار سابقه ي ابتلا به زخم معده و يا همورئيد را دارد يا خير. سپس معاينات باليني انجام گيرد و فشار خون او کنترل شود و آزمايش خون از نظر ميزان کم خوني و تست‌‌ها‌‌ي خوني و آزمايش مدفوع انجام گيرد. گاهي نيز به آندوسکوپي و يا کولونوسکوپي و عکس‌‌ها‌‌ي روده نياز است و گاه نيز بر حسب علت بيماري بايد عکسبرداري عروقي ( آنژيوگرافي ) و يا ساير آزمايشات پاراکلينيکي انجام شود. درمان خونريزي گوارشي بستگي به علت بروز آن دارد؛ مثلا در صورتي که علت خونريزي وجود زخم و يا سوراخ شدن معده و اثني عشر باشد، بايد با سرم درماني و يا جراحي، محل خونريزي را بست. در صورتي که علت آن واريس مري باشد، بايد عروق واريسي را با دستگاه يا دارو مسدود کرد و اگر علت آن عفونت‌‌ها‌‌ي متعدد باشد، بايد عفونت‌‌ها‌‌ را درمان کرد.

دل درد، تهوع و استفراغ، مدفوع سياه و خوني، ضعف عمومي‌، تپش قلب، شوک، سردي دست و پا، رنگ پريدگي، کاهش فشار خون، پوست سرد و مرطوب، کاهش و يا قطع ادرار و ازدياد اوره خون از جمله علايمي‌‌است که هنگام خونريزي گوارشي بروز مي‌کند. همچنين استفراغ ‌خوني و شايع‌تر از آن، مدفوع سياه رنگ و نسبتا شل (ملنا)، دفع خون از مقعد که به صورت خون روشن يا رگه‌‌ها‌ي خون ديده مي‌‌شود، نيز در بيمار قابل مشاهده است. البته حالتي ديگر نيز وجود دارد که خود بيمار ممکن است علايم را مشاهده نکرده و فقط به صورت کم‌خوني ظهور کند. بيماران بايد توجه داشته باشند يبوست معمولا با تيره شدن رنگ مدفوع همراه است ولي خونريزي‌‌ها‌ي دستگاه گوارش به صورت مدفوع کاملا سياه و شل نمايان مي‌‌شود. همچنين در شرايطي که خونريزي تنها‌ با کم‌خوني و علايمي‌‌ مثل تنگي نفس و کمبود انرژي بروز مي‌‌کند، با مراجعه به پزشک و انجام آزمايشات لازم، بايد نوع کم‌خوني مشخص شده و در صورت نياز بررسي دستگاه گوارش نيز انجام شود. بنابراين هر بيماري که استفراغ خوني يا اسها‌ل سياه و شل داشته باشد، يا به هر شکلي خون از مقعدش دفع کند، بايد براي بررسي‌‌ها‌ي دستگاه گوارش به پزشک مراجعه کند تا علت خونريزي مشخص شود.

اغلب مردم کشور ما ميکروب هليکوباکتر را در دوران بچگي دريافت مي‌‌کنند به عنوان مثال غذا خوردن با قاشق مشترک يا استفاده از يک ليوان مشترک با کودک مي‌‌تواند دليلي براي سرايت اين ميکروب باشد چون ميکروب هليکوباکتر از طريق د‌ها‌ن و عدم رعايت بهداشت هنگام غذا خوردن وارد بدن فرد مي‌‌شود. بنابراين با رعايت بهداشت هنگام آب و غذا خوردن بايد از بروز مشکلات پيشگيري کنيم. خوشبختانه در 90 درصد موارد، هليکوباکتر منجر به ايجاد زخم نمي‌‌شود؛ اگرچه نوع هليکوباکتر و واکنش بدن فرد نيز در مي‌زان تاثير اين ميکروب موثر است. رژيم غذايي نيز در کنار رعايت بهداشت مورد مهم ديگري براي پيشگيري از خونريزي گوارشي است. به عنوان مثال هر گونه غذايي که آمي‌خته به نمک باشد، مانند خيارشور و ترشي‌‌ها‌، غذا و آب آلوده به نيترات و مواد نگهدارنده، مصرف سيگار و غذا خوردن تند و با عجله مي‌‌تواند در بروز اين مشکل موثر باشد. برعکس، خوردن ميوه و سبزي به مقدار کافي در طول روز، عاملي موثر براي پيشگيري از ايجاد اين عوارض است. همچنين بهترين کار براي پيشگيري از بروز خونريزي گوارشي، انجام ورزش منظم و داشتن تغذيه مناسب و آرامش رواني است.

کولونوسکوپي و سيگموئيدوسکوپي