انسداد روده هنگامي رخ مي دهد که غذا يا مدفوع نمي تواند از طريق روده ها حرکت کند. انسداد مي تواند کامل و يا جزئي باشد. علل بسياري وجود دارد. شايع ترين آن چسبندگي، فتق، سرطان، و برخي از داروها هستند. انسداد کامل روده يک اورژانس پزشکي است اغلب نياز به عمل جراحي دارد.

طولاني‌ترين ارگان بدن، دستگاه گوارش است که از دهان شروع مي‌شود و تا انتهاي روده بزرگ ادامه دارد. اين مسير طولاني و پيچ در پيچ، مسيري است که تمام مواد غذايي طي پروسه هضم و جذب و دفع يا همان گوارش طي مي‌کنند. در طول اين مسير اتفاقات مختلفي بايد روي مواد غذايي بيفتد تا آن را قابل جذب توسط سلول‌هاي روده کند تا وارد سيستم گردش خون شوند. بعضي از اين اتفاقات اما هميشه مطابق ميل بدن پيش نمي‌روند. حوادث پيش‌بيني نشده‌اي هم وجود دارند که ممکن است اين سفر مواد غذايي را با مشکل مواجه کنند و حتي آن را متوقف کنند. انسداد روده يکي از اين حوادث است که باعث توقف اين سفر مي‌شود.

علت‌هاي مختلفي مي‌توانند باعث انسداد روده‌ها شوند. اما شايع‌ترين علت در اکثر افراد وجود يک چسبندگي در روده است. چسبندگي‌ها، اسکارها يا همان محل زخم‌هاي ناشي از جراحي قبلي يا جراحاتي هستند که در روده‌ها به وجود مي‌آيند. به غير از اينها بيماري‌هاي التهابي روده‌ها مثل کوليت اولسروز (يا خونريزي دهنده) و يا بيماري کرون يا زخم‌هاي مزمن اثني‌عشر هم مي‌توانند در درازمدت جوشگاه و بعد چسبندگي به وجود بياورند در اثر وجود چسبندگي لومن يا مسير داخلي روده تنگ مي‌شود و تنگي به وجود آمده روده را مستعد انسداد مي‌کند بعد از چسبندگي‌ها علل شايع انسداد فتخ‌‌هاي روده‌اي و بعد تومورها هستند در فتخ‌‌هاي روده‌اي يک قسمت از روده وارد فتخ مي‌شود و در حلقه آن گير مي‌کند و تنگي به وجود آمده باعث انسداد مي‌شود. تومورها هم به خاطر رشد بي‌رويه‌شان باعث تنگي مسير روده مي‌شوند.

علت‌هاي ديگر هم مثل سنگ بزرگ کيسه صفرا، پيچ خوردن روده به دور خود و يا وجود ديورتيکول‌ها (يا همان بن‌بست‌هايي در روده) مي‌توانند باعث گرفتگي روده شوند. علت خارجي و شايع ديگري که باعث انسداد روده‌ها مي‌شود وجود جسم خارجي است مواد غيرقابل جذبي که به اشتباه و يا به عنوان غذا خورده مي‌شوند و تجمع آنها در مسير روده و فشرده شدن آنها به هم يک انسداد را موجب مي‌شود اين اتفاق بيشتر در بچه‌ها که عادت به خوردن هر چيزي دارند و سالمندان که قادر به خوب جويدن مواد غذايي نيستند و يا افراد داراي مشکلات رواني که اقدام به خوردن اشيا مختلف مي‌کنند بيشتر ديده مي‌شود. در بعضي بيماري‌هاي روحي که مشکلات تغذيه‌اي را به دنبال دارند نيز فرد بيمار بعد از يک پرخوري شديد و غيرقابل کنترل باعث ورود حجم زيادي از مواد غذايي جويده نشده به معده و روده مي‌شود که اين مواد در جريان حرکات طبيعي دستگاه گوارش به هم فشرده شده و موجب به وجود آمدن يک انسداد مي‌شوند. در روده بزرگ سرطان کولون به‌خاطر تعداد تومورهاي زيادي که ايجاد مي‌کند و بيماري کوليت خونريزي دهنده و کرون به‌خاطر التهاب و تورمي که در بافت روده ايجاد مي‌کنند باعث تنگي مسير مي‌شوند. کاهش حرکات روده در کساني که داروهاي خاص استفاده مي‌کنند و يا زمينه يبوست دارند هم با ايجاد حالتي به‌نام ايمپکشن يا فشرده شدن مدفوع، يک توده غيرقابل دفع ايجاد مي‌کند که جلوي حرکت طبيعي بقيه مواد دفعي را نيز مي‌گيرد.

علل نادري مثل سرطان پانکراس و يا آتزري روده‌ها (که در کودکان و بعد از تولد تشخيص داده مي‌شود) هم مي‌توانند باعث انسداد روده‌ها شوند.

در اثر انسداد روده‌ها و گرفتگي آنها و به‌خاطر فشار مواد غذايي در قسمت بالاي انسداد روده‌ها گشاد مي‌شوند و در قسمت پايين گرفتگي به‌خاطر عدم وجود مواد غذايي و يا هيچ ماده ديگر ديواره روده‌ها روي هم مي‌خوابند فشار به ديواره روده‌ها در 20 درصد موارد موجب تحت فشار قرار گرفتن عروق خوني ديواره مي‌شود و باعث مي‌شود خون‌رساني به روده‌ها مختل شود اين مساله ايسکمي يا سکته بافت روده را به دنبال دارد که مي‌تواند موجب مرگ بافت روده شود. به غير از اين روده‌ها ممکن است در اثر فشار پاره شوند و محتويات آنها به همراه آنزيم‌هاي گوارشي در فضاي داخلي شکمي منتشر شوند.

اما خطرناک‌ترين عارضه انسداد به‌دنبال همان ايسکمي و مرگ بافت اتفاق مي‌افتد. مرگ بافت باعث گانگرن‌شدن روده (چيزي شبيه قانقارياي اندام) و انتشار سموم داخل سلولي به همراه مواد غذايي و آنزيم‌ها در فضاي پرتيوئن يا فضاي داخلي شکم مي‌شود و حالت وحشتناکي به نام پريتونيت شيميايي را به‌وجود مي‌آورد. به‌غير از اين عوارض، استفراغ‌هاي مکرر و شديد هم ممکن است باعث ورود مواد غذايي به داخل ناي و عفونت ريه شوند.

نسداد روده بزرگ و کوچک در هر صورت که باشد (نسبي يا کامل) يک اورژانس جراحي محسوب مي‌شود. اگرچه بعضي از انواع انسدادها خودبه‌خود بهبود مي‌يابند و گفته مي‌شود 85درصد انسدادهاي نسبي و 15درصد انسدادهاي کامل خودشان بهبود مي‌يابند اما در هر حال همه کساني که برايشان تشخيص انسداد روده‌ها مطرح مي‌شود، بايد به بيمارستان مراجعه کنند.چون به‌غير از گرفتگي روده‌ها، عوارض جانبي خاصي هم وجود دارد که بايد در بيمارستان آنها را کنترل کرد. اختلال در آب و الکتروليت‌هاي بدن يکي از اين عوارض است که بايد با سرم‌درماني آن را اصلاح کرد. براي درمان گرفتگي روده هم اقدامات زير را مي‌توان انجام داد.

اقدامات درماني بايد همزمان با اقدامات تشخيصي انجام شوند و نبايد وقت را تلف کرد. يک لوله بيني معده براي تخليه محتويات معده براي بيمار گذاشته مي‌شود. مقداري مخدر براي تسکين درد و مقداري داروي ضدتهوع براي جلوگيري از تهوع و استفراغ به بيمار تزريق مي‌شود. در تمام اين حالات بايد يک جراح بر بالين بيمار حضور داشته باشد چون اغلب درمان‌هاي انسداد به جراحي ختم مي‌شوند.

جراحي لاپاراتومي (بازکردن کامل شکم) يا لاپاراسکوپي (جراحي به‌وسيله ابزار خارجي و آندوسکوپي) از روش‌هاي اصلي درمان انسداد هستند. در جراحي‌ها بايد علت به‌وجود آمدن انسداد هم برطرف شود. چسبندگي، تومور، توده خارجي، سنگ کيسه صفرا و يا قسمت‌هاي زخمي و ملتهب روده خارج شوند و محل گرفتگي با دقت بخيه شود.

مدتي طول مي‌کشد تا عمل جراحي روده بهبود پيدا کند و تا مدتي بعد از جراحي، رژيم غذايي سبک و مايعات براي بيمار تجويز مي‌شود.

با شناخت زمينه‌هاي به‌وجود آمدن انسداد و توضيح آنها براي بيمار و ارائه يک رژيم غذايي مناسب هم مي‌توان از به‌وجود آمدن دوباره اين بيماري جلوگيري کرد.

شکم، به سرعت بعد از به‌وجود آمدن انسداد واکنش نشان مي‌دهد. دردهاي کرامپي يا دل‌پيچه‌هاي شکم در حوالي ناف، تهوع و استفراغ، درد سر معده و عدم رفع گاز يا مدفوع، از علائم هشداردهنده يک انسداد هستند.

دردهاي شکم در ابتدا به صورت دوره?اي هستند، يعني هر چند دقيقه يکبار اما با کامل شدن انسداد و يا بدتر شدن اوضاع (مثلا پيچيده‌شدن روده‌ها) اين دردها به شدت زياد مي‌شوند و به‌طور دائم وجود خواهند داشت.سر و صداي شکمي زياد خواهد شد و حالت تهوع و استفراغ بسته به محل انسداد به‌وجود خواهد آمد. هرچه محل انسداد بالاتر باشد، استفراغ زودتر رخ خواهد داد. وجود مواد دفعي در استفراغ نشان دهنده انسداد در محلي پايين و در روده بزرگ است.

کاهش اشتها، تب، يبوست و دردهاي خفيف و گاه‌وبيگاه شکمي از علائم يک انسداد ناقص است. اما شوک و عدم دفع ادرار نشان دهنده يک انسداد کامل و وضعيت خطرناک اورژانس در يک بيمار است که بايد سريعاً در اورژانس درمان شود.

انسداد در روده بزرگ، علائمش ديرتر و به تدريج به‌وجود مي‌آيد و دردهاي کرامپي در پايين شکم و زير ناف وجود خواهند داشت اما اسپاسم‌هاي ناشي از انسداد روده بزرگ بيشتر طول خواهند کشيد. در هر دو حالت انسداد، بعد از مدتي شکم متورم مي‌شود و حتي ممکن است بتوان توده‌اي انسدادي را در معاينه شکم لمس کرد.