اوتيسم (به انگليسي: Autism) نوعي اختلال رشدي (از نوع روابط اجتماعي) است که با رفتارهاي ارتباطي و کلامي غيرطبيعي مشخص مي‌شود. علائم اين اختلال تا پيش از سه سالگي بروز مي‌کند و علت اصلي آن ناشناخته‌ است. اين اختلال در پسران شايع‌تر از دختران است. وضعيت اقتصادي، اجتماعي، سبک زندگي و سطح تحصيلات والدين نقشي در بروز اوتيسم ندارد. اين اختلال بر رشد طبيعي مغز در حيطه تعاملات اجتماعي و مهارت‌هاي ارتباطي تأثير مي‌گذارد. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتيسم، در ارتباطات کلامي و غير کلامي، تعاملات اجتماعي و فعاليت‌هاي مربوط به بازي، مشکل دارند.

تا کنون هيچ علت مشخصي براي اوتيسم کشف نشده است ولي مشخص شده است که عملکرد غير عادي مغز باعث ايجاد حالات اوتيسم مي شود. اسکن‌هاي مغزي در بعضي موارد نشان داده است که مغز کودکان اُوتيسيک از نظر اندازه و ساختار با مغز کودکان سالم متفاوت است.

در حال حاضر تحقيقات فراواني در رابطه با احتمال دخالت عوامل ژنتيکي و عوارض داروئي در بروز اوتيسم در حال انجام است. در بعضي از خانواده ها مشاهده شده است که اوتيسم مانند بيماري‌هاي ژنتيکي از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود که اين خود مي تواند تئوري ژنتيکي بودن اوتيسم را در بعضي موارد ثابت کند. ولي در بسياري از موارد هم مشاهده شده است که سابقه اوتيسم درخانواده و يا اقوام وجود نداشته است.

همچنين در بعضي از کودکان مشخص شده است که در بدو تولد نشانه هائي از اوتيسم را دارا مي باشند ولي اين مورد هم عموميّت ندارد. هنوز محققين نتوانسته اند علت خاصي را به تنهائي براي ايجاد بيماري اوتيسم کشف کنند و مي‌توان يک سري علل را در بروز آن مؤثر دانست.

اوتيسم عموماً به وسيله يک مجموعه سه تايي از ويژگي‌ها مشخص مي‌شود:

• آسيب در تقابلات اجتماعي
• آسيب در ارتباط
• علائق محدود و رفتارهاي تکراري

بعضي از مواد خطرناک مانند جيوه نيز که در دوران بارداري وارد بدن مادر شوند مي توانند احتمال بروز اوتيسم را افزايش دهند.

• اختلال کلامي
• اختلال رفتار فردي
• اختلال رفتار اجتماعي

علائم و نشانه هاي اُوتيسم ممکن است در زمان نوزادي بروز کنند و شايد هم اين اتفاق نيافتد ولي نشانه هاي اين بيماري حتماً بين 24 ماهگي الي 6 سالگي خود را نشان خواهند داد. يک دکتر متخصص بايستي يک سري سئوالات مشخص و دقيقي در رابطه با چگونگي رشد جسمي و ذهني کودک تهيه کرده و جواب آنها را از طريق والدين و مشاهدات دقيق به دست آورد. در اين صورت مي‌توان با روش‌هايي مانند کاردرماني، رفتاردرماني، روان‌درماني و گفتاردرماني، شرايط زندگي فردي و اجتماعي افراد مبتلا به اوتيسم را بهتر کرد.

هرچند درمان کاملي براي بيماري اوتيسم وجود ندارد، ترکيبي از درمان هاي خانگي و مدرسه‌اي مي تواند به درمان اين بيماري کمک نمايد. هدف درمان افزايش عملکرد کودک با کاهش شدت بيماري مي باشد.

کودکان مبتلا به اوتيسم ممکن است به بيماري هاي ديگر ناشي از اوتيسم همچون بيماري صرع، اختلالات خواب و مشکلات معده مبتلا باشند و بايد در کنار درمان اوتيسم به درمان اين بيماري ها هم پرداخت.

تحقيقات نشان داده است که تشخيص زودهنگام اوتيسم در درمان و بهبود وضعيت کودکان مبتلا بسيار مؤثر است. هر چقدر زودتر بتوان اوتيسم را در يک کودک تشخيص داد، زودتر هم مي شود از برنامه هاي درماني براي کمک به اين کودکان بهره برد.

گ رچه بعضي از افراد مبتلا به اوتيسم بهبودي نشان مي‌دهند، اکثريت کودکان اوتيستيک با نقايص شديد به بزرگسالي وارد مي‌شوند و نمي‌توانند کاملا از خود مراقبت کنند. در غياب مداخله به موقع و شديد ، فقط يک تا دو درصد افراد اوتيستيک تا مرحله‌اي رشد مي‌کنند که تفاوتي بين آنها و کودکاني که اوتيستيک تشخيص داده نمي‌شوند. وجود ندارد. حدود 10 درصد ، به کارکرد کافي در حيطه‌هاي زبان و اجتماعي دست مي‌يابند، در حالي که 20 درصد عليرغم نقص قابل توجه ، نظير فقر گفتار تا حدودي در مدرسه و از لحاظ اجتماعي پيشرفت مي‌کنند. حدود 70 درصد پيشرفت محدود نشان مي‌دهند و نقايص عمده در آنها دوام مي‌يابد.

• اين اختلال، ارتباط با ديگران و دنياي خارج را براي بيماران مبتلا، دشوار مي‌سازد.
• در بعضي موارد رفتارهاي خودآزارانه و پرخاشگري نيز ديده مي‌شود.
• در اين افراد حرکات تکراري (دست زدن، پريدن) پاسخ‌هاي غيرمعمول به افراد، دل‌بستگي به اشيا و يا مقاومت در مقابل تغيير نيز ديده مي‌شود و ممکن است در حواس پنجگانه (بينايي، شنوايي، بساوايي، بويايي و چشايي) نيز حساسيت‌هاي غير معمول ديده شود.
• هسته? مرکزي اختلال در اوتيسم، اختلال در ارتباط است.