تنگي مجراي ادرار عبارت از باريک شدن مجراي عبور ادرار به علت ضربه يا عفونت مي باشد. مجراي ادرار در مردان داراي يک پوشش مخاطي بسيار ظريف است که اگر مختصر آسيب ببيند، با ترميم آن مجرا تنگ مي شود. تنگي مجراي ادرار در مردان يک بيماري خطير است و شدت آن از بسيار مختصر تا بسيار شديد متفاوت مي باشد. تنگي مجراي ادرار براي مرد خيلي آزاردهنده و پرهزينه است؛ چون اغلب نياز به گشاد کردن و ميل زدن مکرر، سوند زدن مکرر و يا اعمال جراحي مکرر دارد. مجرا در مردان به 2 قسمت بزرگ تقسيم مي شود: مجراي خلفي که در داخل لگن قرار دارد و مجراي قدامي که در بيرون از لگن مي باشد (اشکال 3-1). تنگي مجراي خلفي خطرناک تر و پر عارضه تر از تنگي مجراي قدامي است.

تنگي مجراي ادرار علل بسيار زيادي دارد و بسياري از موارد آن قابل پيشگيري است. مهم ترين علل تنگي مجراي ادرار به قرار زير هستند:

• عفونت هاي راجعه: عفونت هاي مجراي ادرار يکي از علل مهم تنگي مجراي ادرار مي باشند. افرادي که مکررا به علت بيماري هاي آميزشي مثل سوزاک و کلاميديا دچار عفونت مجراي ادرار مي شوند، در نهايت مبتلا به تنگي مجراي ادرار خواهند شد. از خصوصيات تنگي هاي ناشي از عفونت متعدد بودن آن ها است.
• دستکاري مجرا: هر نوع دستکاري نامناسب مجرا به علت آسيب به مخاط آن مي تواند سبب تنگي مجراي ادرار شود. مثلا سوند زدن نا مناسب، وارد کردن اشيا مختلف به داخل مجرا و غيره.
• ضربه: ضربه يکي از علل مهم و خطير تنگي مجراي ادرار است. وارد شدن ضربه مي تواند از نوع بسيار اندک تا نوع بسيار شديد که سبب قطع کامل مجراي خلفي مي شود، متفاوت است. در حين ورزش هايي مثل کاراته ضربه وارده به ناحيه مجرا مي تواند منجر به تنگي مجراي ادرار شود. گاهي بعضي ها با شوخي با کفش هاي نوک باريک به ناحيه مياندوراه ضربه وارد مي کنند. آن مي تواند سبب تنگي مجراي خلفي شود. خطرناک ترين نوع ضربه، حين تصادفات رانندگي يا سقوط از بلندي اتفاق مي افتند. در حين تصادف يا سقوط از بلندي استخوان لگن شکسته و قطعات آن سبب قطع مجراي ادرار خلفي مي شوند و بدترين نوع تنگي مجراي ادرار را ايجاد مي کنند. پس از قطع کامل مجراي ادرار خلفي، بيمار ديگر نمي تواند ادرار کند و در اين بيماران يک سوند از راه شکم در داخل مثانه گذاشته مي شود و 3 ماه بعد نسبت به ترميم مجرا با اعمال جراحي مختلف اقدام مي شود که اغلب ناموفق است.
• اعمال جراحي: به دنبال بعضي از اعمال جراي مثل جراحي پروستات مجراي ادرار گاهي دچار تنگي مي شود.

انسداد مجرا و احتباس ادرار

درمان تنگي مجرا برحسب محل، شدت و وسعت آن متفاوت است و اغلب بعد از هر نوع درماني تنگي عود مي کند و بيمار نياز به مداخلات مکرر دارد. اقدامات درماني عمده در تنگي مجراي ادرار به قرار زير هستند:

• گشاد کردن تدريجي مجرا با سوندهاي مخصوص
• بريدن محل تنگي با چاقوي مخصوص: اين نوع درمان در موادردي که طول تنگي زياد نيست و محل آن در ناحيه اسفنکتر ادراري قرار ندارد، امکان پذير مي باشد. پس از بريدن محل تنگي، مجرا با سوندهاي مخصوصي متسع شده و در پايان يک سوند مثانه گذاشته شده و آن پس از چند روز تا چند هفته بنا به تشخيص پزشک برداشته مي شود. معمولا پس از بريدن محل تنگي، بيماري عود مي کند و بيمار نيازمند دفعات مکرر بريدن محل تنگي و گشاد کردن مجرا مي باشد. اکثرا به بيمار آموزش داده مي شود که در منزل روزانه به خودش سوند بزند تا از تنگ شدن مجدد مجرا جلوگيري شود.
• در مواردي که تنگي داراي وسعت زياد و شديد است و به ساير درمان ها پاسخ نداده است، عمل جراحي ترميم مجرا صورت مي گيرد که يک عمل مشکلي بوده و بايد در مراکزي صورت گيرد که پزشکان آن تجربه کافي در اين عمل جراحي دارند.
• گاهي تنگي مجرا به تمامي درمان ها مقاوم است که در اين مورد از راه شکم يک سوند در داخل مثانه گذاشته مي شود و بيمار تا آخر عمر بايد آن را داشته باشد و هر 4 هفته نسبت به تعويض سوند اقدام نمايد.

علايم تنگي مجراي ادرار بسيار متغير هستند و بيمار نبايد اين علايم را ناديده بگيرد. هر قدر تشخيص تنگي مجراي ادرار زودتر اتفاق بيفتد پيش آگهي بهتر است چون اماکن درمان زيادتر مي باشد. در مراحل پيشرفته تنگي مجراي ادرار درمان کامل تقريبا غير ممکن است.علايم تنگي مجراي ادرار را به شرح زير مي توان خلاصه کرد:

• وجود خون در مايع مني
• ادرار کدر
• وجود خون در ادرار
• ضعيف و باريک شدن جريان ادرار، گاهي جريان ادرار به علت تنگي شديد بسيار باريک مي شود.
• مشکل در ادرار کردن (براي خالي شدن مثانه بيمار بايد زور بزند)
• ترشح از مجرا
• تکرر ادرار
• احساس فوريت در ادرار کردن (همين که بيمار احساس ادرار کردن پيدا مي کند، بلافاصله بايد مثانه خود را خالي کند)
• عدم توانايي به ادرار کردن، اگر رفته رفته تنگي شديدتر شود به مرحله اي مي رسد که مجرا کاملا کيپ شده و بيمار نمي تواند مثانه خود را خالي کند. در اصطلاح به آن شاش بند شدن يا احتباس ادراري گفته مي شود.
• بي اختياري ادراري در بعضي انواع تنگي مجراي ادرار اسفنکترهاي ادراري آسيب ديده و بيمار به خوبي قادر به کنترل کردن ادرار خود نمي باشد.
• احساس سوزش در حين ادرار کردن
• احساس درد در قسمت تحتاني شکم
• درد در ناحيه لگن
• پخش شدن ادرار
• تورم آلت تناسلي

• مراقب بيماري هاي آميزشي مثل سوزاک و کلاميديا باشيد زيرا مرداني که مکررا دچار عفونت مجراي ادرار مي شوند، در نهايت مبتلا به تنگي مجراي ادرار خواهند شد.
• از دستکاري مجرا بپرهيزيد: هر نوع دستکاري نامناسب مجرا به علت آسيب به مخاط آن مي تواند سبب تنگي مجراي ادرار شود. مثلا سوند زدن نا مناسب، وارد کردن اشيا مختلف به داخل مجرا و غيره.
• ضربه: ضربه يکي از علل مهم و خطير تنگي مجراي ادرار است. حين ورزش هايي مثل کاراته مراقب ضربه وارده به ناحيه مجرا باشيد .گاهي بعضي ها با شوخي با کفش هاي نوک باريک به ناحيه مياندوراه ضربه وارد مي کنند. آن مي تواند سبب تنگي مجراي خلفي شود. خطرناک ترين نوع ضربه، حين تصادفات رانندگي يا سقوط از بلندي اتفاق مي افتند. در حين تصادف يا سقوط از بلندي استخوان لگن شکسته و قطعات آن سبب قطع مجراي ادرار خلفي مي شوند و بدترين نوع تنگي مجراي ادرار را ايجاد مي کنند.