توکسوپلاسموز (به انگليسي: Toxoplasmosis) عبارت است از يک عفونت تک ياخت‌هاي با توکسوپلاسما گوندي که در انسان‌‌ها و بسياري از گونه‌‌هاي پستانداران و پرندگان ايجاد مي‌‌شود.

در طول چند هفته اول پس از قرار گرفتن در معرض بيماري، عفونت به طور معمول باعث ايجاد يک بيماري خفيف مانند آنفلوآنزا مي‌شود. انگل به ندرت باعث هر گونه نشانه در افراد بزرگسال و سالم مي‌شود.

با اين حال، کساني که مبتلا به ضعف سيستم ايمني بدن، مانند بيماران مبتلا به ايدز و يا زنان باردار، ممکن است به طور جدي بيمار شوند، و گاهي اوقات مي‌‌تواند کشنده باشد.

اين انگل مي‌‌تواند باعث آنسفاليت (التهاب مغز) و بيماري‌هاي عصبي شود، و مي‌‌تواند قلب، کبد، گوش داخلي، و چشم را تحت تاثير قرار دهد.

تحقيقات اخير نيز توکسوپلاسموز را با سرطان مغز، اختلال نقص توجه، بيش فعالي، اختلال وسواسي جبري، و اسکيزوفرني مرتبط دانست‌هاست.

بيماري به چند شکل در انسان بروز مي‌‌کند:

1. توکسوپلاسموز مادرزادي (از مادر دچار عفونت به جنين منتقل مي‌‌گردد)؛
2. توکسوپلاسموز چشمي‌‌(رتينوکوروئيديت نيز خوانده مي‌‌شود که معمولاً حاصل توکسوپلاسموز مادرزادي است ولي علايم ممکن است در جواني ايجاد شوند)
3. توکسوپلاسموز حاد در فرد سالم؛
4. توکسوپلاسموز حاد در فرد دچار نقص ايمني (افراد مبتلا به ايدز يا سرطان يا افرادي که دارو‌هاي سرکوبگر ايمني مصرف مي‌‌کنند).

سه راه براي انتقال اين انگل وجود دارد:

استفاده از گوشت خام يا نيمه خام و شير غير پاستوريزه حيوان آلوده

خوردن اووسيست‌هاي (oocyct) عفوني موجود در طبيعت براي مثال آب و خاک آلوده به مدفوع گربه.

انتقال مستقيم به جنين در مادران بارداري که براي اولين بار به توکسوپلاسما مبتلا شده اند.

استفاده از گوشت خام و نيمه پخته مهمترين و معمول‌ترين راه انتقال بيماري است. کيست‌هاي توکسوپلاسما در گوشت گوسفند، بز و خوک مي‌‌تواند وجود داشته باشد و به ميزان کمتري در گوشت مرغ و گاو ديده مي‌‌شوند.همچنين در شير غير پاستوريزه نيز يافت مي‌‌شود.کيست‌هاي توکسوپلاسماي موجود در گوشت با حرارت کافي در حين پخت از بين مي‌‌روند.

درحالي که کيست‌ها در گوشت بسياري از حيوانات خونگرم وجود دارد ولي مي‌زبان ن‌هايي اين انگل گربه است و اين بدين معناست که گربه‌ها تنها حيواناتي هستند که ممکن است اووسيست عفوني را از طريق مدفوع دفع کنند.اين اووسيست‌ها مي‌‌بايست حداقل 24 ساعت را در محيط آزاد سپري کنند تا توانايي بيماري زايي را بدست آورند.اووسيست‌ها بسيار مقاوم بوده و مي‌‌توانند ماه‌ها يا سال‌ها در طبيعت باقي بمانند.حتي اووسيست‌ها در مقابل يخ زدگي يا گرماي شديد نيز مقاوم هستند و مي‌‌توانند توسط باد و آب در مسافت‌هاي طولاني جابجا شوند.از ديگر راه‌‌هالي انتقال مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:

انتقال خون

زن بارداري که دچار عفونت مي‌‌گردد، مي‌‌تواند آن را به جنين منتقل کند (غالباً با گرفتاري شديد جنين).

ناگفته نماند در افراد با ايمني تضعيف شده بيماري خطرناکتر است.

آنچه باعث خطر مي‌‌شود، کسب عفونت مادر در دوره بارداري است که باعث سرايت انگل به نوزاد مي‌‌شود. در مجموع يک سوم مادراني که در دوران بارداري مبتلا به توکسوپلاسما مي‌‌شوند، باعث عفونت جنين خواهند شد. عفونت مادر در چند ماه قبل از لقاح نيز سرايت به جنين را محتمل خواهد کرد.

جنين‌هايي که مادرشان اوايل بارداري دچار عفونت مي‌‌شود، بيماري خيلي شديد مغزي و چشمي‌‌خواهند داشت و بسياري از آنان قبل از تولد مي‌‌مي‌رند، ولي جنين‌هايي که در ماه‌هاي آخر بارداري مادرشان آلوده شده عموما سالم به دنيا مي‌‌آيند و البته ممکن است دچار مشکلات ذهني، تشنج و بيماري مغزي شوند.

توکسوپلاسموز ممکن است به چشم‌‌ها هم برسد. در اين صورت به آن توکسوپلاسموز چشمي‌‌مي‌‌گويند. در اين موارد انگل توکسوپلاسموز در شبکيه قرار مي‌‌گيرد و ممکن است سال‌‌ها بدون فعاليت باشد و به محض فعال شدن، به صورت زخم‌‌هاي چشم همراه التهاب، خود را نشان مي‌‌دهد. توکسوپلاسموز چشمي‌‌ممکن است عوارض زير را به دنبال داشته باشد:

1. کاهش نسبي ديد يک چشم
2. تغيير جهت ديد يک چشم
3. تيرگي عدسي چشم
4. آتروفي چشم (کاهش سلول‌‌ها و بافت چشم شامل اعصاب چشم که باعث اتصال چشم به مغز مي‌‌شود)

آنتي‌بيوتيک و استروئيد‌ها براي درمان اين زخم‌‌ها و جلوگيري از گسترش آن‌ها تجويز مي‌‌شود.

در بيشتر موارد توکسوپلاسموز به درمان نياز ندارد، اما درمان دارويي فقط در مواردي که علائم بيماري شديد است بخصوص در افرادي که سيستم ايمني ضعيفي دارند، لازم است.

خانم‌‌هاي بارداري که براي اولين بار به اين عفونت مبتلا مي‌‌شوند بهتر است آنتي‌بيوتيک استفاده کنند تا از انتقال عفونت به جنين جلوگيري شود.

در مواردي که توکسوپلاسموز، خفيف و بدون علائم جدي باشد به درمان دارويي نياز نيست و علائم خودبه‌خود بهبود مي‌‌يابد. در صورت تشخيص پزشک مبني بر تجويز دارو، فرد سه تا شش هفته آنتي‌بيوتيک استفاده مي‌‌کند.

معمولاً 90%-80%افراد آلوده بدون علامت هستند، در افراد بيمار تب، تورم غدد لنفاوي، خستگي، درد عضلاني، گلودرد، رتينيت (التهاب شبکيه)، بثورات جلدي (گاهي) داريم. تشخيص شامل شرح حال طبي، معاينه فيزيکي و بررسي‌‌هاي آزمايشگاهي خون براي تشخيص عفونت است.

ظرف مدفوع گربه را روزانه قبل از آنکه اووسيست‌ها عفوني شوند ، تمي‌ز کنيد. خانم‌هاي باردار يا افرادي که ضعف ايمني دارند،ظرف گربه را تمي‌يز نکنند يا براي انجام اين کار از دستکش پلاستيکي استفاده نمايند.

سبزيجات را کامل بشوييد ، آب چاه ، رودخانه و … را قبل از استفاده بجوشانيد.

دست‌هاي خود را پس از کار کردن با خاک، پاک کردن گوشت،سبزيجات و فرآورده‌هاي لبني غير پاستوريزه با آب و صابون بشوييد و از خوردن محصولات لبني غير پاستوريزه خودداري کنيد. ( آموزش نحوه صحيح شستن دست‌‌ها )

محل پاک کردن گوشت ، چاقو و … را پس از اتمام کار کاملا شسته و ضدعفوني کنيد.

حيواناتتان را عقيم کرده و در داخل منزل نگهداري کنيد و به آن‌ها اجازه شکار موش و پرنده و … را ندهيد.

گربه را فقط با غذا‌هاي آماده مخصوص گربه و يا گوشت پخته تغذيه نماييد.