پرولاکتينوما(Prolactinoma) به شرايطي اطلاق مي‌‌شود که تومور غير سرطاني (آدنوما) در غده هيپوفيز مغز تشکيل شده و به طبع آن توليد هورمون پرولاکتين به بيش از حد نرمال افزايش مي‌‌يابد. مهمترين تاثير افزايش هورمون پرولاکتين کاهش سطوح هورمون‌هاي جنسي است يعني استروژن در زنان و تستوسترون در مردان. پرولاکتينوما زندگي فرد را به خطر نمي‌‌اندازد ولي مي‌‌تواند سبب ناباروري شده و به بينايي فرد نيز آسيب بزند. پرولاکتينوما يکي از چندين نوع توموري است که ممکن است در غده هيپوفيز به وجود آمده و پيشرفت کند .معمولاً اين بيماري با دارو قابل درمان بوده و پرولاکتين به سطح نرمال باز مي‌‌گردد.

پرولاکتينوما توموري است که در غده هيپوفيز رشد مي‌‌کند. دليل بوجود آمدن اين تومور هنوز نامشخص است. غده هيپوفيز، غده لوبيا شکل کوچکي است که در قاعده مغز شما قرار دارد. با موجود اندازه کوچک آن، غده هيپوفيز تقريبا در عملکرد تمامي‌‌بخش‌هاي بدن تاثيرگذار است و هورمون‌هاي مترشحه از آن همچون هورمون پرولاکتين، در تنظيم فعاليت‌هاي مهم بدن مانند رشد، تنظيم فشار خون و توليد مثل نقش اساسي دارند .

از جمله دلايل افزايش توليد پرولاکتين، مي‌‌توان مصرف برخي دارو‌ها، نوع ديگري از تومور هيپوفيز، کاهش فعاليت غدد تيروئيد ،جراحت در سينه، بارداري و شيردهي را نام برد .

در بيشتر موارد پرولاکتينوما در سنين بين 50-20 سالگي اتفاق مي‌‌افتد و به ندرت در کودکان بروز مي‌‌کند. از طرفي به وجود آمدن تومور هيپوفيز در زنان بسيار شايع تر از مردان است .

عوارض پرولاکتينوما عبارتند از :

• از دست دادن بينايي : پرولاکتينوما ممکن است آنقدر بزرگ شود که اعصاب بينايي را تحت فشار قرارداده و بينايي را مختل کند.
• کاهش عملکرد غده هيپوفيز . بزرگ شدن پرولاکتينوما سبب فشار آوردن به غده هيپوفيز شده و اين امر سبب عدم کفايت عملکرد هيپوفيز در کنترل هورمون‌‌هاي ديگر مي‌‌شود. در نهايت اين شرايط منجر به هيپوتيروئيدي ، نارسايي آدرنال و کمبود هورمون رشد مي‌‌شود.
• پوکي استخوان : افزايش هورمون پرولاکتين سبب کاهش توليد هورمون‌‌هاي استروژن و تستوسترون مي‌‌شود که مي‌‌تواند در نهايت منجر به کاهش توده استخواني و استئوپروز شود .
• عوارض بارداري . طي يک بارداري نرمال غده هيپوفيز بزرگ شده و توليد پرولاکتين افزايش مي‌‌يابد .خانمي‌‌که به پرولاکتينوما دچار بوده و سپس باردار شود ممکن است با رشد بيش از حد غده هيپوفيز روبه رو شده و علائم مربوط به آن، همچون سردرد و اختلال بينايي را تجربه کند .اگر شما دچار پرولاکتينوما هستيد و قصد باردار شدن داريد و يا اخيرا باردار شده ايد، درباره شرايط پيش آمده با پزشک خود مشاوره کنيد زيرا در اين شرايط تحت نظر بودن و درمان ضروري است .

مهم‌ترين اهداف از درمان پرولاکتينوما عبارتند از:

• توليد پرولاکتين در حد نرمال .
• بازگرداندن عملکرد غده هيپوفيز به حالت نرمال .
• متوقف نمودن ترشح شير .
• کاهش سايز غده هيپوفيز .
• برطرف کردن هر گونه علائم و عوارض ناشي از وجود تومور، از جمله سردرد و مشکلات بينايي .

معالجه پرولاکتينوما شامل دو درمان اصلي دارودرماني و جراحي به شرح زير است :

دارودرماني

دارو‌هاي خوراکي معمولا قادر به کاهش توليد پرولاکتين و برطرف نمودن علائم هستند. همچنين ممکن است دارو‌ها سبب کوچک شدن تومور شوند. به هر حال معمولا دارودرماني در طولاني مدت ضروري است.

پزشکان معمولا از دارو‌هايي که به عنوان آگونيست‌هاي دوپامي‌ن شناخته شده اند براي درمان پرولاکتينوما استفاده مي‌‌کنند. اين دارو‌ها معمولا تاثيراتي شبيه به دوپامي‌ن دارند، ماده شيمي‌ايي موجود در مغز که معمولا توليد پرولاکتين را کنترل مي‌‌کند، ولي ماندگاري اين دارو‌ها بسيار بيشتر و تاثير آن‌ها بسيار قوي‌تر از دوپامي‌ن است. از دارو‌هايي که معمولا بيشتر تجويز مي‌‌شود مي‌‌توان بروموکريپتين (پارلودل) و کابرگولين را نام برد. اين دارو‌ها توليد پرولاکتين را کاهش داده و در بيشتر افراد سبب کاهش سايز تومور مي‌‌شوند .

دارو درماني و بارداري

براي زناني که تمايل به حفظ قدرت باروري خود دارند، بروموکريپتين تجويز خواهد شد. احتمالا پزشک شما توصيه مي‌‌کند تا مصرف بروموکريپتين و يا کابرگولين را در طي دوران بارداري قطع کنيد. البته اين دارو‌ها براي دوران بارداري نيز بي خطر شناخته شده اند ولي با اين وجود احتمالا پزشک مصرف آن را به حداقل ممکن مي‌‌رساند .

البته در صورتي که اندازه تومور شما بسيار بزرگ باشد، پزشک براي جلوگيري ار بروز ديگر عوارض پرولاکتينوما، ادامه مصرف دارو‌ها را پيشن‌هاد خواهد کرد. اگر شما مبتلا به پرولاکتينوما هستيد و قصد باردار شدن داريد، بهتر است قبل از آن با پزشک خود مشورت نماييد .

عوارض جانبي دارو‌ها

معمولا مصرف اينگونه دارو‌ها سبب سرگيجه، حالت تهوع و تنگي نفس (تنفس سخت از راه بيني) مي‌‌شود. البته اگر پزشک تجويز اين داور‌ها را با دوز‌هاي پايين تر شروع کرده و کم کم به مقدار مصرف آن بيافزايد، عوارض جانبي اين گونه دارو‌ها کاهش خواهد يافت. به ندرت مصرف کابرگولين با آسيب دريچه قلبي در ارتباط بوده است. در صورتي که پس از مصرف داور‌ها اندازه تومور کاهش يافته و سطح پرولاکتين در حد نرمال حفظ شود، ممکن است نهايتا بتوانيد مصرف دارو‌ها را قطع کنيد .

جراحي

جراحي در مواردي پيشن‌هاد مي‌‌شود که دارودرماني موثر نبوده و مصرف داروي بيشتر براي فرد ممکن نباشد . همچنان ممکن است ، آزاد سازي اعصاب بينايي از فشار تومور ضروري باشد . نوع جراحي بستگي به اندازه و گستردگي تومور دارد :

• ترانساسفنوئ?دال (transsphenoidal) : در بيشتر افرادي که به جراحي نيازمند هستند از اين روش استفاده مي‌‌شود. در اين روش تومور به طور کلي از کانال بيني خارج مي‌‌شود .
• Transcranial. جراحي ترنس فنوايدال براي برخي تومور‌هاي بزرگ و يا تومور‌هايي که به بافت مغز نزديک شد‌هاند مناسب نيست. در اين صورت شما به جراحي ترنس کرانيال که به کرانيوتومي‌‌نيز معروف است نيازمند خواهيد بود . در اين روش جراحان از سمت بالاي جمجمه به مغز دسترسي پيدا مي‌‌کنند .

نتيجه حاصل از جراحي به سايز تومور، محل قرارگيري آن و سطح پرولاکتين قبل از عمل جراحي بستگي دارد. هر چقدر سطح پرولاکتين قبل از جراحي بالاتر بوده باشد، احتمال بازگشت پرولاکتين به سطح نرمال پس از جراحي کمتر است. در تومور‌هاي کوچک جراحي يک روش خوب براي بازگرداندن توليد پرولاکتين به حالت نرمال است. به هر حال در بسياري از موارد تومور هيپوفيز 5 سال بعد از جراحي دوباره به وجود خواهد آمد. در مواردي که تومور بسيار بزرگ بوده و جراح فقط بخشي از آن را برداشته باشد، دارو درماني پس از جراحي مي‌‌تواند توليد پرولاکتين را به سطح نرمال بازگرداند .

راديوتراپي

براي بيماراني که دارو درماني در مورد آن‌ها بي اثر بوده و نيز شرايط مناسبي براي انجام عمل جراحي ندارند، راديو تراپي انتخاب مناسبي خواهد بود.

در برخي موارد ممکن است پرولاکتينوما بدون هيچ علامت و نشانه قابل توجهي باشد . علائم معمولا زماني بروز مي‌‌کنند که سطح پرولاکتين خون بالا رفته و يا تومور به اندازه اي بزرگ شده باشد که به بافت‌هاي اطراف خود فشار وارد کند. از طرفي به علت اينکه افزايش سطح پرولاکتين خون عملکرد سيستم تناسلي را مختل مي‌‌کند(هيپوگوناديسم )، برخي از علائم پرولاکتينوما وابسته به جنس بوده و در زنان و مردان متفاوت است .

در زنان:
1. قاعدگي نامنظم و غير طبيعي (کم يا زياد ) يا قطع قاعدگي .
2. خروج شير از نوک سينه زماني که در دوران بارداري و يا شيردهي نيستيد .
3. فعاليت جنسي دردناک به علت مرطوب نبودن واژن .

در مردان:
1. عدم امکان نعوظ .
2. کاهش موي بدن .
3. سينه‌هاي بزرگ و غير نرمال (gynecomastia).
4. کاهش تراکم استخواني .
5. کم کاري هيپوفيز(hypopituitarism)، به علت فشار‌هاي ناشي از وجود تومور .
6. کاهش تمايل جنسي .
7. سردرد .
8. اختلالات بينايي .
9. ناباروري .

معمولا خانم‌ها به علت به وجود آمدن اختلالات يا قطع قاعدگي، زودتر از آقايان متوجه علائم و نشانه‌هاي پرولاکتينوما مي‌‌شوند. به همين علت آقايان زماني به وجود تومور پي مي‌‌برند که سايز آن بسيار بزرگ شده و نشانه‌‌هايي همچون اختلال بينايي و سردرد بروز کرده است .

ندارد.