آپانديسيت (به انگليسي Appendicitis))، يا آويزآماس به التهاب ناگهاني آپانديس گفته مي‌شود. آپانديس زائده‌اي کوچک و انگشتي‌شکل است که از روده بزرگ درناحيه پايين و راست شکم منشعب مي‌شود و مثل يک کيسه کوچک و باريک است که دهانه آن به داخل روده بزرگ باز مي‌شود و انتهاي آن بسته است. همين بسته بودن انتهاي اين زايده، آن را مستعد ايجاد عفونت در آن مي‌کند؛ چون اگر سر اين کيسه به هر دليل (مثلا التهاب نسوج لنفاوي اين عضو يا وارد شدن يک تکه مدفوع سفت در آن) بسته شود ميکروب‌ها به سرعت در داخل آن رشد کرده و التهاب و عفونت ايجاد مي‌کنند؛ که به اين التهاب و عفونت در زايده آپانديس مي‌گوييم: آپانديسيت.

آپانديسيت يا التهاب آپانديس يکي از اورژانس‌هاي شايع نيازمند جراحي است. آپانديسيت بيماري جوانان است ودر 40% موارد در سنين29-10 سالگي رخ مي¬دهد اما گاهي اين بيماري در کودکان و سالمندان هم مشاهده مي¬شود.12%مردان و25%زنان در طول زندگي خود تحت جراحي اپاندکتومي(خارج کردن اپانديس)قرار ميگيرند. هر سال از هر 500 نفر، يک نفر دچار آپانديسيت مي‌شود و اين عمل شايع‌ترين عمل اورژانسي شکم است.

• علت آپانديسيت هنوز ناشناخته است ولي برخي تحقيقات نشان داده که رژيم غذايي متشکل از گوشت قرمز و يبوست يکي از عوامل خطرساز احتمالي محسوب مي شود. به ندرت عفونتهاي ويروسي روده، آبله مرغان و يا سرخک سبب التهاب وتورم مخاط داخلي آپانديس شده و منجر به بسته شدن دهانه خروجي آن مي شوند.

• آنچه در آپانديسيت بسيار مهم است و مانع از ايجاد عوارض مي‌شود تشخيص سريع اين بيماري و درمان صحيح آن است. از طرف ديگر در اين بيماري اگر به موقع درمان جراحي انجام شود، يک عمل جراحي ساده نجات‌دهنده جان بيمار خواهد بود که با يک تا دو شب بستري در بيمارستان و يک هفته استراحت در منزل پس از عمل جراحي بهبود ميابد اما همين آپانديس عفوني اگر به موقع درمان نشود و در محوطه شکم باز شود، عواقب بسيار بدي خواهد داشت و ممکن است بيمار را روزها و حتي ماه‌ها درگير کند. آپانديس در صورت تاخير در تشخيص و جراحي به دليل احتمال پارگي مي‌تواند حتي مرگبار باشد. اين مساله در کودکان مهم‌تر است چون سيستم ايمني کودکان در مقابل آپانديس عفوني ضعيف‌تر است و در صورت پاره شدن آپانديس، عفونت به سرعت در محوطه شکم و سپس خون بيمار پخش شده و جان وي را در معرض خطر قرار مي‌دهد. تشخيص آپانديسيت در بانوان با مشکلات بيشتري همراه است زيرا در آنان بيماري‌هاي مربوط به اعضاي تناسلي داخلي مانند وجود التهاب در لگن يا پارگي کيست تخمدان علايمي مانند آپانديسيت را تقليد مي‌کنند و در برخي موارد تشخيص دقيق به سختي امکان پذير است و دقت بيشتر و کمک گرفتن از وسايل تشخيصي مانند سونوگرافي لازم مي‌شود. در عين حال در بانوان عدم تشخيص آپانديسيت و عفونت شکمي ناشي از پارگي آن مي‌تواند موجب چسبندگي اعضاي لگني و ناباروري شود.

درمان اصلي اين بيماري جراحي خارج ساختن آپانديس ملتهب يا آپاندکتومي است. در اين روش طي يک عمل کوچک و با برش کوچکي در ناحيه پايين و سمت راست شکم ،زايده آپانديس برداشته شده و محل اتصال آن به روده کاملا بسته مي‌شود. اين عمل جراحي در حدود نيم ساعت طول مي‌کشد. البته در افراد مختلف، سهولت عمل و طول مدت آن متفاوت است؛ مثلا در افراد چاق هم تشخيص آپانديسيت و هم جراحي آن از افراد لاغر مشکل‌تر است. اين عمل در صورتي که در موقع مناسب انجام شود بسيار راحت است و بيمار فرداي روز عمل مي‌تواند از بيمارستان مرخص شود. اما اگر عمل جراحي به هر دليلي به تعويق بيفتد التهاب آپانديس شديد شده و جدار آن سوراخ مي‌شود و محتويات چرکي آن به داخل شکم وارد مي‌شود و موجب عفوني شدن تمام محوطه شکم مي‌شود و فرد علاوه بر درد شديد در تمام شکم دچار تب بالا و ضعف شديد مي‌شود که در اين مرحله عمل جراحي با برش بزرگ‌تري در وسط شکم انجام مي‌شود و ضمن خارج ساختن آپانديس کليه فضاي شکم با سرم شسته مي‌شود تا عفونت کنترل شود و پس از عمل نيز درمان با آنتي بيوتيک تزريقي تا چند روز ادامه ميابد.

در روش لاپاراسکوپي هم با استفاده از دوربين و لوله‌هايي که از چند برش يک سانتي‌متري وارد شکم مي‌شوند آپانديس خارج شده و محل آن روي روده ترميم مي‌شود. به ندرت در بيماراني که عمل جراحي در آنان با خطرات زياد همراه است ممکن است پزشک در ابتدا از آنتي بيوتيک استفاده و نتيجه را بررسي کند اما بايد توجه داشت که حتي در اين موارد نيز خطر يک عمل جراحي کوچک براي خارج کردن آپانديس به مراتب از خطر يک آپانديسيت پاره‌شده و عفونت شديد تمام شکم براي بيمار کمتر است.

علايم باليني آپانديسيت حاد کاملاً متفاوت است. علايم مي‌تواند کلاسيک يا متغير باشد. علايم باليني کلاسيک آپانديسيت در کمتر از 50% موارد وجود دارد، بنابراين اکثر موارد آپانديسيت حاد علايم Atypical دارند. علايم باليني کلاسيک آپانديست بي‌اشتهايي و کسالت عمومي است.

درد شکم: درد شکمي از علايم اوليه بيماري است که در ساعات اوليه پس از شروع بيماري، آغاز مي‌گردد. درد اوليه مبهم است و ارتباط با فعاليت يا وضعيت بيمار ندارد. اغلب کوليکي و اطراف ناف است که ناشي از التهاب احشا و به دليل گشاد شدن آپانديس مي‌باشد. با پيشرفت روند التهابي در طي 24-12 ساعت، درد در ناحيه R.L.Q (سمت راست و پايين شکم) متمرکز مي‌شود. سپس به مرور درد بسيار شديد و پايدار مي‌شود و با حرکت افزايش مي‌يابد. محل درد بسته به سن و محل قرارگيري آپانديس شما متفاوت مي باشد. کودکان و زنان باردار ممکن است، درد آپانديسيتي در نواحي ديگر داشته باشند.

تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ در بيش از 50% بيماران رخ مي‌دهد و اغلب به دنبال آن درد شکمي در عرض چند ساعت ايجاد مي‌شود. بي اشتهايي: بي اشتهايي يک يافته کلاسيک در آپانديسيت حاد است.

اسهال و علايم ادراري: بخصوص در موارد پرفوراسيون آپانديس يا احتمال آبسه داخل لگني ديده مي‌شود.

يبوست و ناتواني در خارج کردن باد شکم

تب

ورم شکم

به ندرت در برخي بيماران محل آپانديس متفاوت است و درد در ناحيه‌اي غير از آنکه گفته شد احساس مي‌شود؛ مثلا در موارد نادري، آپانديس در سمت چپ شکم واقع شده يا در برخي افراد زايده آپانديس بلند تر از معمول است و سر آن در زير کبد يا در لگن قرار مي‌گيرد که در هنگام التهاب درد در اين نواحي احساس مي‌شود. پس بايد گفت که هر درد شکمي اگر بيش از 5 ساعت طول بکشد و از بين نرود بايد به پزشک مراجعه کرد تا از نظر وجود التهاب در شکم بررسي شود.

تشخيص ابتلاي فرد به آپانديسيت کمي گيج کننده است. علايم آپانديسيت مبهم و مشابه ساير بيماري ها شامل مشکلات کيسه صفرا، عفونت مثانه و يا دستگاه ادراري، بيماري کرون، ورم معده، عفونت روده و مشکلات تخمدان باشد.پس اين آزمايشات بسته به تشخيص و تجويز پزشک براي بررسي ابتلا به آپانديسيت انجام مي شوند:آزمايش شکم براي تشخيص التهاب، آزمايش ادرار براي تشخيص عفونت ادراري، بررسي راست روده، آزمايش خون براي بررسي عفونت در بدن، سي تي اسکن و يا سونوگرافي